Helpt Nederland Cameron bij de hervorming van de EU

David Cameron zoekt bondgenoten om de Europese Unie terug in het hok te duwen. Hij rekent daarbij op Nederland, de traditionele wapenbroeder als het gaat om tegenwicht aan Brussel of de Duits-Franse as. Maar de Britse premier dreigt zijn hand te overspelen en in een isolement terecht te komen, schrijft Rem Korteweg, onderzoeker aan het Centre for European Reform in Londen.

Bij de Britse hervormingsplannen voor de EU staat veel op het spel. Cameron wil zijn onderhandelingsresultaat voorleggen aan het Britse volk in een 'in or out' referendum. "Om over de voorwaarden van het Britse EU-lidmaatschap te heronderhandelen, moet David Cameron bondgenoten vinden", schrijft Korteweg. "Een van zijn doelwitten is Nederland. In zijn speech van afgelopen januari (waarin hij het referendum aankondigde, red), juichte Cameron de inspanningen van de Nederlandse regering 'om grondig te onderzoeken wat de EU wel en niet moet doen' toe."

Nederland is warm pleitbezorger van het subsidiariteitsbeginsel, wat inhoudt dat Europa alleen het beleid bepaalt als iets niet op nationaal niveau kan worden geregeld. Dat bleek afgelopen juni nog toen het kabinet verkondigde dat de tijden van een 'ever closer union' voorbij zijn en een lijst met 54 actiepunten presenteerde waarop Nederland en de EU van mening verschillen.

Brussel haalde de schouders op, maar voor Cameron leken de actiepunten een steun voor diens hervormingsplannen. Daarnaast weet Cameron dat Nederland weinig op heeft met de Europese superstaat en dat ons land liever manoeuvreert in het machtsevenwicht tussen Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië. "Maar als Cameron denkt dat Nederland radicale veranderingen in de EU zal steunen, heeft hij het mis", schrijft Korteweg.

De onderzoeker van de denktank wijst er op dat de eurosceptische VVD het niet alleen voor het zeggen heeft in Den Haag, zoals de Conservatieven dat wel hebben in Londen. Daarnaast is minister Timmermans van Buitenlandse Zaken een overtuigde Europeaan. "En omdat Nederland de voorzitter van de Eurogroep levert, is het lastig voor de regering om al te kritisch te zijn over de EU. Nederland heeft ook een groot geopolitiek en economisch belang bij handhaving van de banden met de EU om ten volle te profiteren van de interne markt."

Al te veel waarde moet Cameron dan ook niet hechten aan de 54 actiepunten, beweert Korteweg. De lijst gaat meer over onderwerpen als schoolmelk en olijfolie dan over ingrijpende hervormingen.

Volgens Korteweg delen Rutte en Cameron de diagnose over wat er fout is binnen de EU, maar verschillen zij van mening over de behandeling. Cameron zet in op uitzonderingsclausules en het terughalen van bevoegdheden uit Brussel. Rutte ziet daar juist niets in en maakt zich vooral sterk voor subsidiariteit, een beginsel dat centraal staat in Europese verdragen, maar niet voldoende wordt afgedwongen.

Welke voorstellen moet Cameron doen wil hij op Nederlandse steun kunnen rekenen? Hij zou kunnen pleiten voor een grotere rol voor nationale parlementen om subsidiariteit af te dwingen, schrijft Korteweg. Dat kan bijvoorbeeld via de gele en rode kaart procedure. Vindt een derde van de nationale parlementen dat de EU haar bevoegdheden overschrijdt, dan kunnen zij via de kaarten Brussel terugsturen.

Een ander voorstel dat volgens Korteweg kans maakt is beperking van het aantal Eurocommissarissen, al is dat niet mogelijk zonder de hobbelige weg van verdragswijziging.

Met zijn beroep op het subsidiariteitsbeginsel heeft premier Rutte steun ontvangen van Zweden, Oostenrijk, Finland en Duitsland. Korteweg raadt Cameron aan zich aan te sluiten bij deze beweging om de invloed van Brussel terug te dringen zonder dat er verdragswijzigingen nodig zijn. Korteweg: "Maar als de Britse premier potentiële bondgenoten verkeerd begrijpt en blijft hameren op de opt-outs en grootschalige terugtrekking van bevoegdheden, dan zal hij zich zeker in een geïsoleerde positie plaatsen."